Strzelce Krajeńskie. Podróż do serca Pojezierza

Tego szukamy w Strzelcach Krajeńskich

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Strzelce Krajeńskie praca, pogoda Strzelce Krajeńskie, Strzelce Krajeńskie, kebab Strzelce Krajeńskie, Szkoła Podstawowa nr 2 Strzelce Krajeńskie.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Strzelcach Krajeńskich, tutaj możesz przeczytać kilka słów o ich historii.

Miasto Strzelce znajduje się 25 km na północny wschód od Gorzowa, przy drodze krajowej nr 22, na historycznym szlaku z Akwizgranu do Królewca. Na podstawie badań archeologicznych można stwierdzić, że istnieje tam kontynuacja osadnicza od VIII-IX wieku. To położenie na ważnym szlaku komunikacyjnym oraz strategiczne miejsce między jeziorami przyczyniły się do intensywnego rozwoju osadnictwa. Miasto zostało założone na terenach, które wcześniej należały do kasztelanii santockiej, na pograniczu wielkopolsko-pomorskim. W tamtych terenach margrabiowie brandenburscy z dynastii askańskiej utworzyli Nową Marchię, jedną z prowincji Marchii Brandenburskiej, jako część ich ekspansji na wschód. W okresie 1402-1454 Strzelce wraz z Nową Marchiąbyły pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego. Później przeszły pod kontrolę Hohenzollernów. W XVIII wieku Strzelce były miastem bezpośrednio podlegającym władcy. W 1937 r. w wyniku reformy administracyjnej powiat strzelecki został włączony do prowincji pomorskiej. Od swojego początku Strzelce stanowiły centralny punkt ziemi strzeleckiej, a później powiatu strzeleckiego. Jego rola jako centrum administracyjnego i gospodarczego utrzymała się aż do teraźniejszości. W roku 1945 miasto zostało włączone w granice Polski. Najstarsza wzmianka o Strzelcach pochodzi z 1272 r. i została zarejestrowana w Kronice Wielkopolskiej. W odniesieniu do opisanego zamku i osiedla użyto starosłowiańskiej nazwy miejscowości – Strzelci. Ta nazwa przetrwała w świadomości miejscowych ludzi nawet na początku XVIII wieku i odnosiła się do osady zamieszkałej przez strzelców, czyli łuczników. Niemiecka nazwa miasta – Friedeberg, która po raz pierwszy pojawiła się w 1286 r. i była używana aż do początku 1945 r., oznaczała tyle co "pokojowa góra" lub "spokojna góra". Najstarszy znany herb miejski został przedstawiony na pieczęci sekretnej Rady Miasta Strzelce w roku 1348. Herb miasta, kształtowany przez liczne stulecia, przedstawia biały ceglany mur z otwartą czerwoną bramą na czarnym tle, nad którą umieszczono trzy białe lilie. Powyżej wznoszą się trzy białe okrągłe wieże z niebieskimi, stożkowymi hełmami. Wizerunek ten znajduje się na czerwonym tle. Przed rokiem 1945 używana była również flaga z herbem miasta. Na początku obszar obecnego miasta zajmowany był przez książęcy zamek myśliwski wzniesiony przez margrabiego Konrada, wokół którego istniała osada służebna. Jednakże w 1272 r. zamek ten uległ zdobyciu i całkowitemu zniszczeniu w wyniku najazdu księcia Przemysława z Wielkopolski. Przypuszcza się, że zamek nie został odbudowany po tych wydarzeniach. W odpowiedzi na to margrabiowie postanowili założyć nowe miasto na prawie niemieckim. Dokładna data założenia miasta, włącznie z jego układem przestrzennym, nie jest dokładnie znana, lecz prawdopodobnie miało to miejsce przed rokiem 1286. Niestety, brakuje zachowanego aktu lokacyjnego. Strzelce zostały założone na zachodnim brzegu jeziora Górnego i Dolnego, w regularnym układzie w formie koła o średnicy 500 metrów. W centralnym punkcie miasta umieszczono rynek oraz kwartał kościelny z przylegającym cmentarzem. Równolegle do murów miasta przebiegała ulica obwodowa, a bezpośrednio przy murach biegła ulica obmurna. Ulice wewnętrzne układały się w siatkę kwartałów o układzie prostokątnym, z trzema równoległymi ulicami biegnącymi na osi wschód-zachód oraz trzema poprzecznymi. Ten plan urbanistyczny praktycznie nie uległ zmianom aż do II Wojny Światowej. Początkowo miastem rządził wójt, którego pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1338. Równocześnie istniała rada miejska, której pierwsza pośrednia informacja datuje się na 1336 r. System feudalny, w którym władzę sprawował margrabia, potwierdzono jako sołectwo lenne dopiero w 1348 r. Miasto pełniło również funkcję siedziby urzędnika kościelnego, znanego jako prepozyt, a następnie archidiakon, w ramach diecezji kamieńskiej. Najstarszy przywilej został nadany miastu w 1345 r. Na jego mocy, strzeleccy kupcy zyskali prawo do żeglugi do Szczecina poprzez rzekę Polkę, która wpada do Noteci i dalej do Warty oraz Odry. Istotnym źródłem dochodów miasta było monopolizowanie handlu rybami, jednak z czasem margrabia naruszył ten monopol, zastrzegając sobie wyłączność na połowy pstrągów. Ponadto miasto uzyskiwało dochody z wymiaru sprawiedliwości, opłat za korzystanie z kramów, podatków od wiosek, czynszów z młynów, cegielni oraz ceł związanych z groblami, a także opłat od karczem. Strzelce miały kontrolę nad wsiami Górkami, a później Przyłęgiem i Sławno. Z drugiej strony, miasto składało podatki margrabiemu w formie orbedy oraz czynszu od ziemi i domów, wpłacanego dwukrotnie w roku. Mieszkańcy Strzelec zajmowali się rolnictwem, rzemiosłem, lokalnym handlem oraz warzeniem piwa, co można odnotować w źródłach już od 1488 r. Obramowane kamiennymi murami obronnymi, miasto miało dwie bramy: Gorzowską od zachodniej strony i Drezdeńską od wschodniej, a także system obronnych baszt. Fosa i wały ziemne stanowiły dodatkową ochronę. Wewnętrzny obszar miasta obejmował 24 ha powierzchni. Oprócz budynków mieszkalnych powstało wiele okazałych budowli, takich jak kościół farny, klasztor i ratusz. Na południowo-wschodnim krańcu miasta poza murami znajdował się klasztor augustianów, posiadający również kaplicę przy Bramie Gorzowskiej. Poza obrębem murów powstały także szpitale z kaplicami: św. Jerzego od strony zachodniej i św. Gertrudy od strony wschodniej. W 1326 r. miasto ucierpiało z powodu najazdu Władysława Łokietka, a w 1433 r. odniosło szkody w wyniku ataku husytów, co z pewnością opóźniło jego rozwój na pewien czas. W obliczu kryzysu w Kościele rzymsko-katolickim, władca Nowej Marchii, Jan z Kostrzyna, w roku 1538 wprowadził komunię pod dwiema postaciami. To wydarzenie jest uważane za przyjęcie luteranizmu w jego księstwie. Zgodnie z zasadą "cuius regio eius religio", stanowiska nowomarchijskie również przyjęły luteranizm. Poza motywacjami politycznymi, religijnymi i społecznymi, to wydarzenie prowadziło do sekularyzacji dóbr kościelnych, co spowodowało zmiany gospodarcze i umocnienie władzy książęcej. W Strzelcach władca zredukował wsparcie dla kościoła farnego oraz zlikwidował klasztor augustianów. Zdobyczone w ten sposób zasoby rozdzielił według własnego uznania. W XVI wieku w Strzelcach istniały dwie rady oraz dwóch burmistrzów, którzy zmieniali się co roku. Spór dotyczący składu rady miejskiej trwał przez około dwieście lat pomiędzy pospólstwem a patrycjatem, ostatecznie zakończony kompromisem: reprezentację w radzie otrzymały cztery starsze cechy oraz dwóch, a później czterech, wydelegowanych mieszkańców. Proboszcz kościoła farnego od czasów reformacji pełnił również rolę inspektora (superintendenta) okręgu kościelnego, obejmującego powiat strzelecki. Około roku 1650 w publikacji Martina Zeillera "Topographia Electoratus Brandenburgici et Ducatus Pomeraniae" Strzelce przedstawiono na rycinie Mateusza Meriana St. Zabudowa miasta nie uległa większym uszkodzeniom, a widać było dobrze prosperującą owczarnię w okolicach Bramy Gorzowskiej. W związku z tym przypuszcza się, że szkic przygotowawczy do tej ryciny powstał w latach 20. XVII wieku, przed zniszczeniami związanymi z wojną trzydziestoletnią. Miasto otoczone było pierścieniem murów, a zabudowa składała się głównie z drewnianych kamienic o jednym parterze, czasami piętrowych, z widocznymi budynkami bramnymi, kościołem farnym i ratuszem. Zniszczenia spowodowane wojną trzydziestoletnią były znaczne, a obce wojska nakładały przymusowe kontrybucje. Na rysunku Daniela Petzolda z lat 1711-1715 wciąż można zauważyć braki w zabudowie oraz częściowe zniszczenia miejskich fortyfikacji. W XVI wieku nastąpił rozwój rzemiosła. Rzemieślnicy zaczęli organizować się w cechy, aby chronić swoje interesy korporacyjne. W 1615 r. nadano status cechowi kowali oraz pokrewnych zawodów, takich jak kotlarze, ślusarze i złotnicy. Po wojnie trzydziestoletniej do Strzelec sprowadzono 64 sukienników i 58 szewców. W XVIII wieku istniały cztery główne cechy, w tym cech piekarzy, rzeźników, sukienników i szewców. W pierwszej połowie tego stulecia działał w mieście nawet organmistrz Johann P. Schütze, który zbudował organy dla Kościoła Zgody w Gorzowie. Wówczas szczególną rolę w rzemiośle strzeleckim odgrywali sukiennicy, którzy otrzymywali zamówienia wojskowe. Rozwój tej branży w drugiej połowie XVIII wieku wiązał się z hodowlą jedwabników w mieście.
W 1800 r. w Strzelcach pracowało 309 mistrzów rzemieślniczych, 101 czeladników i 86 uczniów. Warto zaznaczyć, że 53 z nich byli sukiennikami, 14 piekarzami, 6 rzeźnikami, 28 krawcami, 4 kuśnierzami, 5 kapelusznikami, 3 rękawicznikami, 6 bednarczykami, 2 tokarzami, 2 guzikarzami, 2 białoskórnikiem, 6 ślusarzami, 2 młynarzami, 2 cieślami, 8 stolarzami, 2 siodlarzami, 2 powroźnikami, a także konwisarzem, kotlarzem, introligatorem, mydlarzem, pończosznikiem, rusznikarzem, tytoniarzem, zegarmistrzem, szklarzem, malarzem oraz zaledwie dwoma mistrzami murarskimi. Obok różnych rzemiosł ważnym źródłem utrzymania dla mieszkańców Strzelec była rolnictwo, szczególnie po rozszerzeniu obszarów uprawnych w okolicy miasta, oraz handel. Istotną branżą rzemieślniczą były również młyny. W Strzelcach i okolicach działało wiele młynów wodnych i wiatrowych. W epoce nowożytnej trwała także tradycja piwowarstwa. W 1562 r. aż 122 mieszczan posiadało przywilej warzenia piwa. Piwo strzeleckie było sprzedawane również w karczmie w Różankach, co wywoływało kontrowersje wśród rajców gorzowskich. Po reformie administracyjnej w 1815 r. Strzelce pozostały w obrębie historycznej Nowej Marchii, podporządkowanej od tego momentu Regencji Frankfurckiej. Miejskim organem zarządzającym był magistrat, składający się z burmistrza i sześciu rajców. W 1832 r. miasto stało się oficjalną siedzibą starostwa powiatowego. W Strzelcach działały instytucje takie jak policja budowlana, urząd katastralny, lekarz powiatowy i urząd skarbowy. W 1850 r. Strzelce obejmowały folwarki w Sarbiewie, Sławnie oraz w Podgrodziu, Piastowie i Sidłowie. W drugiej połowie XIX wieku miasto rozwijało się skromnie, głównie na południe i zachód, wzdłuż drogi do Gorzowa. Nowe instytucje i budynki użyteczności publicznej powstawały, w tym Starostwo Powiatowe, Szkoła Miejska, nowy ratusz oraz Seminarium Nauczycielskie. Fara miejska została poddana regotycyzacji, uzyskując nowy wystrój i wyposażenie. Po I Wojnie Światowej rozwój miasta wyhamował. W 1928 r. do miasta przyłączono jeszcze folwarki miejskie: Czyżkowo i Golczewice. Głównym źródłem utrzymania dla mieszkańców Strzelec pozostawało rzemiosło. Pierwsza fabryka powstała dopiero w 1850 r., zajmując się m.in. produkcją wyrobów filcowych i pantofli. Młyny wodne i wiatrowe były ważną branżą rzemieślniczą. W XIX wieku powstała także mleczarnia, rzeźnia, garbarnia i elektrownia. W latach 40. XX wieku działał tu młyn motorowy.
Życie duchowe skupiało się wokół kościoła Mariackiego. Gmina protestancka była kierowana przez superintendentów, a katolicka parafia powstała w 1936 r. Muzeum Regionalne zostało założone w Bramie Drezdeneckiej w 1919 r. Miasto posiadało również archiwum miejskie i kościelne oraz bibliotekę ludową i magistracką. Miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną 30 stycznia 1945 r. Pomimo braku obrony, oddziały frontowe i maruderzy dokonywali rabunków i podpaleń, nie oszczędzając niemieckiej ludności cywilnej. W ciągu kilku miesięcy stare miasto uległo znacznemu zniszczeniu. Skutki wojennych zniszczeń zostały ograniczone dopiero w latach 60. i 70. XX wieku poprzez budowę nowoczesnej zabudowy mieszkaniowej, która nie zawsze była zgodna z historycznym charakterem miasta.

Nie przegap najważniejszych informacji

Fakty
Dane statystyczne
Pogoda